Praca w kole 5 wymiarów egzystencji jako wariant ustawień hellingerowskich (J.Borowicz)
Ustawienia hellingerowskie najpowszechniej kojarzone są pracą nad rodziną - czy może szerzej – rodem. W konsekwencji pracując na warsztatach z reprezentantami powierza się im typowo role ludzi – członków rodziny (rodu), problemy której są przedmiotem danej pracy. Jednakże, już dawno zauważono, że równie wartościowe, ciekawe oraz przynoszące rozmaite pozytywne efekty może być ustawianie zdarzeń, zjawisk, sytuacji, problemów czy nawet rzeczy jako takich. Klienta może zatem ustawiać swoją pracę, problemy z pieniądzem, konkretny pomysł jaki chcę realizować w życiu, zmianę jakiej chce dokonać, firmę jaką prowadzi (to swoją drogą niejako oddzielna gałąź ustawień – tzw. ustawienia organizacyjne). Nie wchodząc w tym miejscu w rozważania nad tym czy i na ile także w takich ustawieniach przejawia się ukryta niejako pod nimi dynamika relacji rodzinnych (a bardzo często tak jest…) może powiedzieć, że jest to bez wątpienia wartościowy sposób wykorzystania ustawień systemowych.
W tym kontekście warto wskazać, że jeszcze jednym z możliwych sposobów pracy w obszarze ustawień jest wykorzystanie tzw. ustawień strukturalnych. Możemy zatem operować pewnym gotowym modelem pracy z danym typem problemów obejmującym z góry ustalone role, jakie mają przyjmować reprezentanci, czy nawet formę fizyczną ustawienia, jaką reprezentujący te role odtwarzają w przestrzeni. Przykładem jest tu ustawienie „Cztery Kąty” bazujące na starohinduskiej procedurze sądowej – w tym przypadku służące pracy z problemem wyboru opcji działania lub problemów z decyzją. Klient ma zatem dylemat, zaś reprezentanci stojący w układzie czworokąta reprezentują kolejno: stan obecny czyli decyzję/opcję braku zmiany (dylematu), decyzję/opcję wyboru A, decyzję/opcję wyboru B - przy czym na ogół opcja A i B są przeciwstawne i klient co do zasady jest ich świadomy (wie jakie są) – oraz decyzję/opcję wyboru otwartą C - niosącą komunikat „to jest coś zupełnie innego” - coś jeszcze nie znanego, co jeszcze nie przychodzi do głowy klientowi. Reprezentant klienta (fokus) staje na środku czworokąta i stąd zaczyna się dynamiczny proces ustawieniowy.
Ustawienia strukturalne, jako wariant ustawień hellingerowskich zostały tu przywołane ze względu na główny temat tego artykułu – a mianowicie pracę w kole 5 wymiarów egzystencji. Bazuje ona na koncepcji Giny Ogden, amerykańskiej terapeutki, która zaproponowała model pracy nad sobą prowadzony równolegle na 4 obszarach (wymiarach) naszej egzystencji: ciele, umyśle, emocjach i duchowości. Taka struktura pracy pozwala na relatywnie szybką identyfikację wewnętrznych konfliktów, które mogą blokować daną osobę, oraz na ich przekroczenie poprzez integrację tych 4 wymiarów istnienia. Wprowadza się zatem wymiar integracji czterech poprzednich wymiarów - określany jako 5 wymiar (czytaj więcej: Idea warsztatów rozwoju osobistego 5 wymiarów). Dochodzi w nim do synergicznego połączenia czterech wymiarów podstawowych.
W typowym przypadku pracy indywidualnej praca z klientem w kole 5 wymiarów odbywa się aktywnie, w ruchu. Na podłodze zaznacza się umowny krąg i na nim 4 główne wymiary egzystencji: ciało, emocje, umysł i duchowość zostawiając miejsce na środku na wymiar 5 – wymiar integracji. Klient przywołuje temat swojej pracy starając się wejść w niego jak najmocniej a potem – stosownie do swojej reakcji staje na kartce oznaczającej wymiar, który w danym momencie się uaktywnił. Tak więc np. klient może zacząć odczuwać intensywne, nazwane emocje - staje wtedy na pozycji emocji, komunikuje się z nimi i zaczyna je wyrażać będąc niejako roli tychże emocji. Następnie może przejść na pozycję umysłu – w tej roli wyrażając wnioski, refleksje na ten temat swojego stanu emocjonalnego. Kolejno – myśląc o swoim problemie może zacząć odczuwać intensywne odczucia napięcia fizycznego, bólu – przechodzi na pozycję ciała – i będąc w tej roli wyraża komunikaty swojego ciała. Wejście w wymiar duchowości pozwalać może na uzyskanie szerszej perspektywy, wglądu na temat znaczenia danego problemu dla zrozumienia sensu życia klienta, jego nadrzędnych celów, powołania czy zgoła misji życiowej (czytaj więcej: O Pracy Indywidualnej Z Osobistym Tematem Metodą 5 Wymiarów ).
Będąc w każdej kolejnej roli (…czyli w każdym kolejnym wymiarze swojej egzystencji) klient łączy się z nim (można to uznać za działanie w tzw. „polu wiedzącym”, o którym mówił Bert Hellinger) i wyraża jego sposób odbioru problemu będącego tematem pracy. Jednocześnie w momencie, w którym klient przechodzi do innego wymiaru (stając na jego miejscu w kole) – może zacząć wchodzić w interakcje z poprzednim, wyrażając w charakterystyczny dla siebie sposób swój stosunek do komunikatu „poprzednika”. Mamy tu zatem do czynienia z przypadkiem tzw. dialogu wewnętrznego (komunikacji intrapersonalnej) bardzo mocno obecnego w pracy na kole 5 wymiarów (czytaj więcej: Praca w 5 wymiarach jako forma pracy w dialogu wewnętrznym). Można przy tym zasadnie uznać, że także w ustawieniach hellingerowskich w istocie zachodzi zjawisko dialogu wewnętrznego a poszczególne role biorące udział w ustawieniu stanowią wewnętrzne aspekty osoby, dla której ustawienie jest prowadzone (czytaj więcej: Ustawienia hellingerowskie (ustawienia systemowe) jako forma pracy z Dialogiem Wewnętrznym).
W procesie pracy w kole 5 wymiarów odnaleźć można zatem szereg elementów charakterystycznych dla ustawień hellinegrowskich - co wydaje się potwierdzać tezę, że można tę pracę uznać za przypadek tzw. ustawień strukturalnych. Pracując indywidualnie klient wchodzi w różne role (wymiary egzystencji) poruszając się w fizycznej przestrzeni (w polu wiedzącym) pomiędzy wyznaczanymi dla ról miejscami. Znajdując się w roli (w pozycji danego wymiaru) odbiera charakterystyczne dla niego sygnały oraz komunikuje się w sposób charakterystyczny dla niego wyrażając jego sposób odbioru świata (problemu klienta). Może także wyrażać specyficzne dla danego wymiaru potrzeby, cele, pytania. Komunikaty danego wymiaru są odbierane przez inne wymiary. Klient wchodząc w kolejną rolę (w kolejny wymiar) może wchodzić zatem w dialog, interakcję z inną rolą (innym wymiarem) – może powodować to zmiany w zachowaniach poszczególnych wymiarów reagujących na toczący się, wielostronny dialog. Zmiany te mogą znaleźć wyraz w stanie przeżywanym na koniec przez klienta w roli (w wymiarze) integracji.
Powyższy przykład odwoływał się do przypadku pracy indywidualnej, w której udział bierze klient oraz prowadzący pracę. Śmiało jednakże można wyobrazić sobie ustawieniową pracę na kole 5 wymiarów prowadzoną w grupie – w tym momencie w role poszczególnych wymiarów wchodzić mogą poszczególne osoby jako ich reprezentanci. W kole poruszać się zaś będzie reprezentant klienta (fokus) i to on będzie zanurzony w polu informacyjnym wraz pozostałymi reprezentantami wymiarów egzystencji tegoż klienta. Ten zaś przez czas pracy będzie pozostawał w pozycji obserwatora obrazów, jakie będą się pojawiały w kole 5 wymiarów.