Credits: Photo 1 by Spanishale | Photo 2 by Dawson | Template by TheGrue.org

Ustawienia hellingerowskie (ustawienia systemowe) jako forma pracy z Dialogiem Wewnętrznym (J.Borowicz)

Celem tego tekstu nie jest dogłębne wyjaśnianie fenomenu ustawień hellingerowskich (ustawień systemowych). Można zauważyć, że zależności od wykształcenia, przekonań i doświadczeń mówiącego o ustawieniach hellingerowskich – a nawet aktualnie panującej „mody terapeutycznej” - możemy w tym zakresie odwoływać się czy to do pewnych uproszczonych idei zaczerpniętych z fizyki kwantowej, wskazywać na koncepcję pola morfogenetycznego, powoływać się na niezdefiniowany bliżej szamanizm czy też wędrować w mnie lub bardziej niesprecyzowane obszary magii.

Zaproponować można jednakże nieco prostsze – a nie odbierające ustawieniom hellingerowskim ich głębi i potencjalnej efektowności - spojrzenia. To zatem na co warto zwrócić uwagę – niejako w aspekcie samej techniki pracy w ramach ustawień hellingerowskich – to możliwość spojrzenia na nie jako na przypadek wykorzystania mechanizmu tzw. Dialogu Wewnętrznego (komunikacji intrapersonalnej). Pamiętać przy tym trzeba będzie o różnicach i specyfice dwóch głównych metod pracy ustawieniowej – a więc w ramach warsztatowej pracy grupowej przy wykorzystaniu uczestników jako tzw. reprezentantów oraz pracy indywidualnej np. z wykorzystaniem figurek.

Powiedzmy sobie na początek czym jest Dialog Wewnętrzny jako taki. Jest on formą wewnętrznej rozmowa samego ze sobą. Osoba wchodząca w ten dialog niejako prowadzi rozmowę sama ze sobą. Mówimy o rozmowie wewnętrznej - ale bardzo często , w sensie technicznym, odbywającej się na głos. Co jest bardzo ważne - Dialog Wewnętrzny to proces, w którym mogą zostać ujawnione (mogą zabrać głos) myśli, głosy i perspektywy pochodzące z różnych części naszego Ja - w konsekwencji mogą także skomunikować się ze sobą. Te wewnętrzne głosy mogą być krytyczne, wspierające, wymagające lub pełne wątpliwości. Mogą wyrażać spostrzeganie danej sytuacji problemowej z pozycji dziecka, nastolatka albo dorosłego. Tak czy inaczej dzięki tej metodzie każdy z takich specyficznych „głosów” wewnętrznych danej osoby ma szansę wybrzmieć (może się wypowiedzieć) - i co bardzo ważne - ma szanse być usłyszanym, dostrzeżonym i przyjętym (zaakceptowanym).

Jak pracuje się metodą Dialogu Wewnętrznego? Terapeuci wykorzystują Dialog Wewnętrzny w psychoterapii, aby pomóc klientom zrozumieć swoje myśli, emocje i zachowania. Trenerzy kreatywności lub coachowie mogą z kolei wykorzystywać go do identyfikowania przeszkód w działaniu i poszukiwania zasobów oraz metod i sposób rozwiązania danego problemu.

Podkreślmy jeszcze raz - praca z Dialogiem Wewnętrznym – i jest to bardzo ważne - może obejmować identyfikację i dopuszczenie różnych głosów wewnętrznych i/lub niejednokrotnie uwewnętrznionych postaci ( dziecko wewnętrzne, osób znaczących – takich jak np. ojciec, matka) dzięki czemu możliwe jest dostrzeżenie i zmianę perspektywy patrzenia na rozmaite problemy, wyrażenie i wyważanie argumentów i tworzenie bardziej konstruktywnych myśli.

Oczywiście w przypadku sesji indywidualnej czy też warsztatu grupowego ów dialog wewnętrzny – min. dla celu zwiększenia jego oddziaływania oraz stworzenia możliwości pogłębiania go poprzez interwencję (zdawanie pytań, doprecyzowywanie, parafrazowanie) prowadzącego sesję podlega „uzewnętrznieniu” – czyli odbywa się „na głos” – nie mniej jednak wyjściowo – jest to forma komunikacji, w której człowiek niejako prowadzi rozmowę z samym sobą.

Przy pracy z wykorzystaniem Dialogu Wewnętrznego bardzo pomocne jest fizyczne uzewnętrznienie różnych „głosów” – odbywa się to np. poprzez pracę z krzesłem/krzesłami - np. uczestnik sesji przesiada się na różne krzesał symbolicznie wchodząc w określony „głos” wewnętrzny lub określoną „postać wewnętrzną”, wyodrębnioną część siebie. Siedząc na danym krześle wyraża tylko i wyłącznie specyficzną postawę, emocje, potrzeby, przekonania danego wewnętrznego „głosu” podczas gdy reszta „głosów” – słucha jego wypowiedzi bez przerywania. Bardzo ważnym aspektem tego procesu będzie dbanie o to, by uzyskać komunikację pomiędzy „częściami” danej osoby uczestniczącymi w procesie – odbywa się to poprzez w szczególności przez zadawanie pytań o to czy inny aspekt, rola, postać wewnętrzna danej osoby usłyszał to, co było powiedziane czy też pytanie o jej reakcje, odczucia czy myśli na temat wcześniejszej wypowiedzi innego głosu wewnętrznego.

W tym miejscu od razu nasuwa się spostrzeżenie – czyż nie przypomina to wielu procesów w trakcie ustawień hellingerowskich – w szczególności takich, które byłyby prowadzone przy zastosowaniu niejako klasycznego podejścia ( nie mówimy tu o lansowanych niejednokrotnie współcześnie jako jedynie słuszne tzw. cichych ustawień ale typowej pracy z rodem i tzw. porządkami miłości ).

Należy oczywiści uznać, że w przypadku pracy warsztatowej z udziałem reprezentantów procesy jakie zachodzą mogę wykraczać poza konstrukcję Dialogu Wewnętrznego – należy bowiem uwzględnić fenomen „wiedzącego pola” uznając za możliwe, iż zachowania lub wypowiedzi reprezentantów biorących dział w ustawienia danej osoby pochodzą niejako z zewnętrznego źródła „danych”. Zadać można jednakże pytanie czy nie można by wyjaśnić zachowań reprezentantów tym, że łącza się oni dokładnie z osoba „oryginalną” – czyli tą dla której ustawienie jest prowadzone – i to ona jest źródłem informacji zasilających ich zachowania podczas ustawienia. Przy takim założeniu mielibyśmy jednak do czynie z ujawnionym za pośrednictwem reprezentantów dialogiem wewnętrznym osoby „oryginalnej”. Wyrażają oni zatem rozmaite aspekty osoby dla której prowadzone jest ustawienie na przykład wewnętrzną „matkę”, wewnętrznego „ojca” czy wewnętrzne „dziecko” – postacie te wchodzą ze sobą w swobodne interakcje wyrażając siebie zaś osoba „oryginalna” uzyskuje bardziej klarowny obraz swojego świata wewnętrznego.

W przypadku ustawień hellingerowskich (ustawień systemowych) w ramach sesji indywidualnej możemy używać figurek reprezentujących osoby, procesy, zjawiska. W tym szczególnym przypadku zastosowania podejścia systemowego typowo to osoba klienta udziela figurkom odgrywającym określone role głosu wyrażając emocje, odczucia lub wygłaszając tzw. zdania/słowa mocy niejako w ich imieniu. W tym ujęciu można śmiało powiedzieć, ze mamy do czynienia z formą pracy z użyciem Dialogu Wewnętrznego.

Podobnie należałoby potraktować inny formy pracy indywidulanej ustawieniowej, np. takie, w których poszczególne role biorące udział w ustawieniu zaznacza się układając kartki na podłodze. Osoba pracująca stosownie do swoich odczuć wędruje po zaznaczonych miejscach odbierając i wyrażając odczucia, emocje, myśli łączone z daną rolą (postacią, zdarzeniem). Bez wątpienia ten typ pracy wpisuje się w konstrukcję Dialogu Wewnętrznego.

Jakie są korzyści ze stosowania Dialogu Wewnętrznego w ramach ustawień hellingerowskich? Uznanie ustawień hellingerowskich za formę komunikacji intrapersonalnej koresponduje z pozytywnymi efektami przypisywanymi wykorzystaniu Dialogu Wewnętrznego. Ustawienia systemowe i Dialog wewnętrzny sprzyjają uzyskaniu zwiększonej samoświadomość wynikającej z poznania różnych aspektów swojego Ja i zrozumienia, dlaczego myślimy i reagujemy w określony sposób. W konsekwencji można lepiej radzić sobie z emocjami: przeżycie ustawienia własnego i Dialog Wewnętrzny mogą pomóc w opanowaniu lęku, stresu i innych emocji. Oczekiwać można poprawy samooceny – następuje uświadomienie źródeł krytycznych myśli i ograniczających przekonań – w konsekwencji nawiązania komunikacji pomiędzy rolami rodowymi/głosami wewnętrznymi możliwe staje się zastępowanie ich myślami/przekonaniami bardziej wspierającymi. Ustawienie systemowe i Dialog wewnętrzny mogą pomóc w analizie różnych opcji i wyborze najlepszej ścieżki działania. Wskazać tu można przesycone dialogiem wewnętrznym tzw. strukturalne ustawienie systemowe określane jako „Cztery Kąty” w którym osoba pracuje nad wyborem opcji działania mającej rozwiązać konkretny problem decyzyjny.

 

J.B.